Biến đổi khí hậu đang có tác động nghiêm trọng đến giá thực phẩm cơ bản trên toàn cầu, đồng thời gây ra những rủi ro rộng lớn hơn đối với xã hội. Một nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng thời tiết cực đoan đã làm tăng giá của nhiều loại hàng hóa thiết yếu, từ rau củ ở California đến cà phê ở Brazil. Các điều kiện thời tiết cực đoan chưa từng có trước năm 2020 đã góp phần làm tăng giá thực phẩm trong ngắn hạn.

Nghiên cứu đã phân tích 16 ví dụ tại 18 quốc gia nơi giá cả tăng đột biến trong ngắn hạn do nắng nóng cực đoan, hạn hán hoặc mưa lớn trong giai đoạn 2022-2024. Tại California và Arizona, giá rau củ đã tăng tới 80% vào tháng 11/2022 so với cùng kỳ năm trước do hai bang này trải qua nắng nóng khắc nghiệt và thiếu nước vào mùa hè. Hàn Quốc cũng ghi nhận giá bắp cải tăng 70% vào tháng 9 năm ngoái sau đợt nắng nóng vào tháng 8. Châu Âu chứng kiến giá dầu ô-liu tăng 50% vào tháng 1/2024 sau đợt hạn hán kéo dài ở Ý và Tây Ban Nha trong các năm 2022 và 2023.

Ở Mexico, giá trái cây và rau củ đã tăng 20% trong cùng tháng do một trong những đợt hạn hán nghiêm trọng nhất trong thập kỷ qua. Nhật Bản cũng trải qua sự tăng vọt giá gạo lên 48% vào tháng 9/2024 sau một đợt nắng nóng kỷ lục. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng giá ca cao toàn cầu đã tăng tới 280% vào tháng 4 năm đó do nắng nóng tại Ghana và Bờ Biển Ngà.

Thực phẩm lành mạnh thường có giá cao hơn các lựa chọn kém lành mạnh, và khi giá tăng, các hộ gia đình thu nhập thấp có xu hướng cắt giảm các loại thực phẩm bổ dưỡng như trái cây và rau củ. Điều này dẫn đến những rủi ro dây chuyền về xã hội, bao gồm suy dinh dưỡng, tiểu đường tuýp 2 và bệnh tim mạch. Hơn nữa, việc giá thực phẩm tăng do thời tiết cực đoan cũng làm trầm trọng thêm lạm phát nói chung, có thể dẫn đến bất ổn chính trị và xã hội.

Những phát hiện này nhấn mạnh sự cần thiết phải có các biện pháp ứng phó và thích nghi với biến đổi khí hậu để giảm thiểu tác động tiêu cực đến hệ thống lương thực toàn cầu. Đồng thời, các chính phủ và tổ chức quốc tế cần hỗ trợ các hộ gia đình thu nhập thấp trong việc tiếp cận thực phẩm lành mạnh và đảm bảo an ninh lương thực cho tất cả mọi người.

Nguồn: Ví dụ

Tổng thống Đại học California, Los Angeles (UCLA) Julio Frenk đã gửi một thông điệp đến cộng đồng Bruins sau khi trường nhận được thông báo từ chính phủ liên bang rằng họ sẽ tạm dừng một số nguồn tài trợ nghiên cứu. Việc này không chỉ ảnh hưởng đến các nhà nghiên cứu phụ thuộc vào các khoản tài trợ quan trọng mà còn ảnh hưởng đến người dân Mỹ trên toàn quốc, những người mà công việc, sức khỏe và tương lai phụ thuộc vào nghiên cứu đột phá mà UCLA thực hiện.

Ông Frenk đã chia sẻ một câu chuyện về Tiến sĩ Abbas Ardehali, một giáo sư tại UCLA, người đã thực hiện ca cấy ghép phổi đầu tiên sử dụng Hệ thống chăm sóc Organ, giúp giữ phổi sống sót bên ngoài cơ thể trong khi chờ cấy ghép. Công việc của Tiến sĩ Ardehali đã thay đổi tương lai của y học cấy ghép và cứu sống hàng ngàn người Mỹ. Những thành tựu như thế là kết quả của việc UCLA nhận được tài trợ từ các cơ quan chính phủ liên bang như Quỹ Khoa học Quốc gia (NSF) và Viện Y tế Quốc gia (NIH) để thực hiện các nghiên cứu mang tính đột phá.

Những nghiên cứu này không chỉ dừng lại trong các phòng thí nghiệm hoặc giảng đường mà còn ảnh hưởng đến cuộc sống thực của người dân trên toàn quốc. Việc tạm dừng tài trợ nghiên cứu của chính phủ liên bang có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng cho hàng trăm dự án nghiên cứu và ảnh hưởng xấu đến cuộc sống và công việc của các nhà nghiên cứu, giảng viên và nhân viên UCLA.

Ông Frenk nhấn mạnh rằng quyết định của chính phủ liên bang về việc ngừng tài trợ nghiên cứu là rất đáng thất vọng. Chính phủ liên bang cho rằng lý do của quyết định này là do sự hiện diện của chủ nghĩa bài Do Thái và thiên vị trên khuôn viên trường. Tuy nhiên, ông Frenk khẳng định rằng UCLA đã thực hiện nhiều hành động mạnh mẽ để biến khuôn viên trường trở thành một môi trường an toàn và chào đón tất cả sinh viên.

Ông Frenk cũng nhấn mạnh rằng tài trợ nghiên cứu của liên bang không phải là một món quà mà là một khoản đầu tư vào tương lai của đất nước. Các nhà nghiên cứu UCLA cạnh tranh gay gắt để có được những khoản tài trợ này và cam kết sử dụng chúng để mang lại lợi ích cho xã hội. UCLA đã chuẩn bị kỹ lưỡng cho tình huống này và đang tích cực đánh giá các lựa chọn tốt nhất để bảo vệ lợi ích của giảng viên, sinh viên và nhân viên, cũng như bảo vệ các giá trị và nguyên tắc của trường.

Trước tình hình này, UCLA kêu gọi sự ủng hộ và đoàn kết từ cộng đồng. Trường sẽ tiếp tục đấu tranh để bảo vệ quyền lợi của mình và tiếp tục thực hiện các nghiên cứu đột phá để mang lại lợi ích cho xã hội. Như ông Frenk đã nói, “Chúng tôi tin rằng việc tiếp tục tài trợ nghiên cứu là điều cần thiết để duy trì vị thế của UCLA như một trung tâm nghiên cứu hàng đầu và tiếp tục tạo ra những khám phá và đổi mới giúp cải thiện cuộc sống của người dân trên toàn quốc.”

Thực trạng thuốc giả, thực phẩm giả kém chất lượng và quảng cáo sai sự thật đang trở thành vấn đề nhức nhối trên thị trường, đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe của cộng đồng. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực từ các cơ quan chức năng, nhưng việc xử lý triệt để các vi phạm vẫn còn nhiều khó khăn do cơ chế hậu kiểm còn bất cập và quy định chưa đồng bộ. Các doanh nghiệp vi phạm thường dễ dàng tái phạm do các chế tài xử phạt còn nhẹ và chưa đủ sức răn đe.

Desde năm 2018, với việc ban hành Nghị định 15/2018/NĐ-CP, nhiều loại dược phẩm và thực phẩm đã được chuyển từ khâu tiền kiểm sang hậu kiểm. Tuy nhiên, thực tế đã cho thấy rằng việc vận dụng cơ chế hậu kiểm thuần túy đối với một số nhóm sản phẩm có nguy cơ cao như thực phẩm chức năng, dược liệu, đã bộc lộ nhiều rủi ro. Ông Nguyễn Tiến Đạt, Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh, đã nêu lên một thách thức lớn trong việc kiểm soát chất lượng sản phẩm là việc lấy mẫu kiểm nghiệm và khâu thu hồi hay truy xuất sản phẩm không đạt tiêu chuẩn. Ngoài ra, việc quảng cáo quá công dụng hoặc không chính xác về sản phẩm cũng gây ra nhiều vấn đề.

Theo báo cáo của Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh, trong năm qua, đã có hàng trăm mẫu dược phẩm và thực phẩm được lấy để kiểm tra, và đã phát hiện ra nhiều mẫu không đạt tiêu chuẩn. Tuy nhiên, con số này vẫn chưa tương xứng với quy mô thực tế của thị trường. Điều này cho thấy cần có những giải pháp mạnh mẽ hơn để giải quyết vấn đề này.

Nhiều chuyên gia và cơ quan chức năng đã đề xuất cần có những giải pháp mạnh mẽ hơn để giải quyết vấn đề này. Ông Nguyễn Tiến Đạt đề xuất cần sớm có định nghĩa rõ ràng về các khái niệm như ‘thuốc giả’, ‘sữa giả’, ‘thực phẩm chức năng giả’ để làm căn cứ xử lý. Ông cũng đề xuất cần bổ sung rõ vai trò của sở vào Luật An toàn thực phẩm để tạo cơ sở pháp lý thống nhất.

Phó Giám đốc Sở Y tế thành phố Nguyễn Hoài Nam cho rằng việc vận hành mô hình chính quyền 2 cấp chính là điểm cộng cho công tác kiểm tra, giám sát cơ sở y tế. Ông cũng đề xuất cần xây dựng thêm quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với thực phẩm để giúp cho việc kiểm tra đúng đối tượng hơn. Đại diện ngành y tế Thành phố Hồ Chí Minh cũng kiến nghị gửi Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, sửa đổi Luật Hình sự theo hướng mở rộng phạm vi áp dụng và tăng khung hình phạt đối với hành vi sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng. Đồng thời, cần bổ sung mức xử phạt đối với hành vi tiếp tay, bao che cho hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng gian, hàng giả, hàng kém chất lượng gây ảnh hưởng đến sức khỏe người dân.

Thành phố Hồ Chí Minh hiện đang phải đối mặt với một tình hình sốt xuất huyết nghiêm trọng, khi số ca mắc đã tăng hơn 168% so với cùng kỳ năm trước. Theo báo cáo từ Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM (HCDC), tính đến hết tuần 29, thành phố đã ghi nhận 16.847 ca mắc sốt xuất huyết, cùng với 10 ca tử vong. Trước nguy cơ dịch bệnh lan rộng, Sở Y tế TP.HCM đã chỉ đạo các địa phương triển khai hàng loạt giải pháp kiểm soát dịch bệnh, bao gồm xử lý ổ dịch, phun hóa chất, giám sát các điểm nguy cơ, truyền thông cộng đồng và huy động người dân tham gia phòng bệnh.

Nhiều địa phương tại TP.HCM đã có phản ứng quyết liệt trong việc xử lý ổ dịch và áp dụng các biện pháp xử phạt hành chính để răn đe. Ví dụ, tại các phường Phước Thắng, Rạch Dùa và Tam Thắng thuộc thành phố Vũng Tàu, lực lượng y tế đã xử lý hơn 170 ổ dịch, đồng thời tổ chức vệ sinh môi trường và diệt lăng quăng mỗi tuần. Tại xã Vĩnh Lộc, chỉ trong vòng 5 tuần, địa phương đã ghi nhận 163 ca bệnh, hình thành 4 ổ dịch lớn, và đã triển khai các biện pháp xử lý hóa chất, tuyên truyền phòng bệnh và vận động người dân tổng vệ sinh. Phường Chợ Lớn thuộc quận 5 cũng đã tổ chức 3 đợt phun hóa chất, hướng dẫn người dân xử lý vật chứa nước và nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo khi sốt cao.

Không chỉ tập trung vào việc xử lý ổ dịch, nhiều địa phương còn áp dụng biện pháp xử phạt hành chính đối với các trường hợp vi phạm quy định phòng chống sốt xuất huyết. Tại phường Tân Bình, lực lượng chức năng đã kiểm tra 6 điểm nguy cơ, yêu cầu chủ công trình cam kết không để phát sinh lăng quăng. Phường Tân Phú đã xử phạt 5 trường hợp vi phạm từ đầu năm đến nay. Ngành y tế TP.HCM cũng đã phát huy hiệu quả của ứng dụng “Y tế trực tuyến” để người dân có thể phản ánh về các điểm nguy cơ.

Sở Y tế TP.HCM kêu gọi người dân chung tay phòng chống sốt xuất huyết bằng cách diệt lăng quăng, loại bỏ các vật chứa nước đọng và tránh muỗi đốt. Đồng thời, người dân cũng được khuyến nghị tích cực tham gia vào các hoạt động phòng chống sốt xuất huyết tại cộng đồng, giúp nâng cao ý thức và hiệu quả trong việc kiểm soát dịch bệnh. Bằng sự tham gia tích cực của cả cộng đồng, TP.HCM hy vọng sẽ sớm kiểm soát được tình hình sốt xuất huyết và giảm thiểu số ca mắc và tử vong.

Để biết thêm thông tin về tình hình sốt xuất huyết và các biện pháp phòng chống, người dân có thể truy cập vào trang web của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM hoặc liên hệ với cơ quan y tế địa phương.

Trong bối cảnh khoảng cách chăm sóc sức khỏe tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số vẫn còn lớn, đặc biệt là đối với nhóm phụ nữ mang thai và bà mẹ nuôi con nhỏ, mô hình y tế lưu động và tư vấn dinh dưỡng cộng đồng đang nổi lên như một giải pháp thiết thực. Tại nhiều xã vùng sâu vùng xa, việc tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản, đặc biệt là chăm sóc dinh dưỡng cho phụ nữ và trẻ em, vẫn còn nhiều rào cản, từ khoảng cách địa lý, thiếu nhân lực, phương tiện đến rào cản ngôn ngữ.

Trước những thách thức này, mô hình y tế lưu động và tư vấn dinh dưỡng tại chỗ – ngay tại thôn bản – đã được triển khai nhằm đưa dịch vụ y tế đến gần hơn với người dân. Thay vì chỉ tập trung tại trạm y tế xã, nhiều địa phương đã tổ chức các đội y tế cơ động, phối hợp cùng cán bộ y tế thôn bản để cung cấp viên sắt, hướng dẫn thực hành bữa ăn dinh dưỡng, cân đo đánh giá thể trạng định kỳ và tư vấn chăm sóc thai sản tận nơi cho các bà mẹ.

Mô hình này không chỉ giúp phụ nữ dân tộc thiểu số được tiếp cận dịch vụ y tế đầy đủ hơn, mà còn góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về dinh dưỡng – điều vốn còn rất hạn chế tại nhiều vùng. Theo TS.BS Huỳnh Nam Phương, Trưởng Phòng Quản lý khoa học – Viện Dinh dưỡng, ngành Y tế và chính quyền địa phương đã và đang triển khai nhiều hoạt động nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc dinh dưỡng cho phụ nữ và trẻ em vùng dân tộc thiểu số.

Các hoạt động này gồm bổ sung viên sắt/axit folic định kỳ hoặc viên đa vi chất cho phụ nữ mang thai và sau sinh tại tuyến xã, tư vấn dinh dưỡng, chăm sóc thai kỳ, nuôi con bằng sữa mẹ thông qua mạng lưới cán bộ y tế thôn bản. Mô hình chăm sóc dinh dưỡng trong 1000 ngày đầu đời được áp dụng tại nhiều xã vùng III trong khuôn khổ của Dự án 7 Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi theo mô hình chuẩn.

Đến năm 2025 sau 3 năm triển khai, đã có 687 xã có mô hình đạt chuẩn trên tổng số 1354 xã vùng III toàn quốc. Một số địa phương còn phối hợp với tổ chức quốc tế như Tầm nhìn thế giới, Save the Children thực hiện mô hình ‘Câu lạc bộ dinh dưỡng’, hỗ trợ thay đổi hành vi tích cực.

Tuy nhiên, việc triển khai vẫn gặp không ít khó khăn về nguồn lực, nhận thức cộng đồng và tính bền vững. Vì vậy, rất cần sự hỗ trợ liên ngành và đầu tư lâu dài để đảm bảo hiệu quả. Cán bộ y tế thôn bản giữ vai trò nòng cốt trong mô hình này, họ là người đồng bào, hiểu ngôn ngữ, nếp sống và tập quán nên dễ dàng truyền đạt kiến thức dinh dưỡng và tư vấn sức khỏe một cách gần gũi, hiệu quả hơn.

Bên cạnh các dịch vụ y tế trực tiếp, một trong những yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả chăm sóc dinh dưỡng là truyền thông thay đổi hành vi. Nhiều bà mẹ người dân tộc thiểu số vẫn duy trì thói quen ăn uống đơn điệu, kiêng khem sai cách trong thai kỳ hoặc sau sinh, cho con ăn dặm sớm, dẫn đến thiếu vi chất nghiêm trọng.

Do đó, việc lồng ghép truyền thông về dinh dưỡng vào sinh hoạt cộng đồng là cách làm đang được một số tỉnh vùng cao triển khai hiệu quả. Chẳng hạn, tại các buổi họp bản, hội phụ nữ hoặc phiên chợ vùng cao, cán bộ y tế có thể phát tài liệu hướng dẫn, kể chuyện dinh dưỡng bằng tiếng dân tộc, tổ chức trò chơi kiến thức để giúp người dân dễ nhớ, dễ làm theo.

Dù còn nhiều thách thức, mô hình y tế lưu động và tư vấn dinh dưỡng tại bản đang chứng minh tính phù hợp với địa bàn vùng cao, vùng đặc biệt khó khăn. Việc đầu tư thêm nguồn lực, trang thiết bị di động và chính sách hỗ trợ cho cán bộ y tế thôn bản sẽ là yếu tố then chốt để mô hình này lan rộng, tạo nền tảng vững chắc cho chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em vùng dân tộc thiểu số.

Cộng tác viên (CTV) dân số đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các chính sách dân số tại cộng đồng. Với sự tận tâm và nhiệt huyết, họ không quản ngại khó khăn để đưa thông tin, kiến thức về dân số đến với người dân. Để làm tốt công tác này, CTV dân số cần có khả năng dân vận, vận động và tuyên truyền hiệu quả.

Chị Doãn Thị Việt Thanh, CTV dân số thôn Giai Lệ, xã Tiên Hoa, đã chia sẻ về kinh nghiệm làm việc của mình. Chị cho biết, để tuyên truyền hiệu quả, cần phải nắm vững danh sách các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ và rà soát từng đối tượng để có cách tuyên truyền phù hợp. Chị cũng áp dụng phương pháp gặp họ ở đâu sẽ vận động, tuyên truyền ở đó, lồng ghép tuyên truyền vào các cuộc nói chuyện, từ đó đạt được hiệu quả tuyên truyền cao hơn.

Bà Trần Thị Gấm, CTV dân số thôn Hạ Cát, xã Quang Hưng, đã có 30 năm kinh nghiệm trong công việc này. Bà đã trở nên thân thuộc với mỗi hộ gia đình trong thôn và luôn miệt mài với công việc tuyên truyền, vận động người dân thực hiện tốt chính sách dân số. Bà Gấm cho biết, trước đây, khi đến một số gia đình, do nhận thức hạn chế nên một số người tỏ ra lạnh nhạt, nhưng bà kiên trì tìm hiểu hoàn cảnh, khéo léo, nắm tâm lý từng người, sau đó tuyên truyền, vận động bằng tất cả những kinh nghiệm, kiến thức của mình.

Nhờ sự đóng góp tích cực của các CTV dân số như bà Gấm, hằng năm gần 90% số người cao tuổi của thôn được khám sức khỏe định kỳ ít nhất 1 lần trong năm; 100% số trẻ em trong độ tuổi được uống vitamin A và tiêm phòng theo quy định; hơn 70% số cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ sử dụng các biện pháp tránh thai hiện đại; 100% số phụ nữ mang thai được tư vấn, khám sức khỏe và tiêm phòng uốn ván; hơn 60% số phụ nữ mang thai được khám sàng lọc trước sinh…

Theo số liệu của Chi cục Dân số và Trẻ em tỉnh, sau khi hợp nhất tỉnh, hiện nay, toàn tỉnh có hơn 3.900 CTV dân số. Những bước chân của CTV dân số in dấu trên mọi ngõ ngách của từng khu dân cư, từng thôn, xóm làm nhiệm vụ cung cấp thông tin, giúp Trạm y tế địa phương có những số liệu tin cậy, cập nhật về công tác dân số. Từ đó, tham mưu với chính quyền địa phương đưa ra những giải pháp cụ thể, thiết thực, hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng dân số, nâng cao sức khỏe và trình độ dân trí của người dân.

Đồng chí Phạm Văn Khởi, Chi cục trưởng Chi cục Dân số và Trẻ em tỉnh, cho biết: Hằng năm, chi cục và các đơn vị làm công tác dân số trong tỉnh đều tổ chức các lớp tập huấn, nâng cao kỹ năng, phương pháp truyền thông, vận động cho đội ngũ CTV dân số. Bên cạnh đó, cung cấp thông tin, kiến thức về công tác dân số như: Sàng lọc trước sinh và sơ sinh; chăm sóc sức khỏe vị thành niên, thanh niên; chăm sóc sức khỏe người cao tuổi; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh… giúp đội ngũ CTV dân số có thêm kiến thức để phục vụ cho công việc.