Sau khi thực hiện sáp nhập tỉnh Ninh Thuận vào tỉnh Khánh Hòa, khu vực này hiện là nơi cư trú của đông đảo đồng bào Chăm. Với di sản văn hóa đặc sắc và phong phú, người Chăm ở đây đã và đang góp phần gìn giữ và phát huy bản sắc dân tộc qua hệ thống đền tháp, lễ hội, làng nghề, dân ca dân vũ và phong tục truyền thống.

Sự sáp nhập này đang mở ra ‘cơ hội vàng’ để tỉnh Khánh Hòa khai thác hiệu quả di sản văn hóa Chăm, đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Trước khi sáp nhập, tỉnh Ninh Thuận có gần 20.000 hộ với hơn 90.000 nhân khẩu là đồng bào Chăm. Những năm qua, đồng bào Chăm đã tích cực bảo tồn và phát huy di sản văn hóa truyền thống qua kiến trúc đền tháp, lễ hội, nghề gốm, dệt thổ cẩm, dân ca dân vũ, nhạc cụ dân gian, chữ viết, sử thi…

Đặc biệt, tỉnh Ninh Thuận (cũ) đã có những nỗ lực trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã xây dựng hồ sơ khoa học di sản văn hóa phi vật thể ‘Nghệ thuật hát ngâm Ariya của người Chăm’ để trình cấp có thẩm quyền xem xét, phê duyệt. Ngoài ra, địa phương này hiện có 80 di sản văn hóa đã được lập hồ sơ và xếp hạng, trong đó có một di sản được UNESCO ghi danh là ‘Nghệ thuật làm gốm của người Chăm’ – Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp.

Không chỉ có di sản văn hóa vật thể và phi vật thể phong phú, đồng bào Chăm ở Ninh Thuận còn tự hào khi có 4 hiện vật được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia. Những hiện vật này không chỉ có giá trị về mặt lịch sử, văn hóa mà còn là niềm tự hào của người Chăm.

Các đền tháp, làng nghề và lễ hội truyền thống của đồng bào Chăm từ lâu đã trở thành điểm đến hấp dẫn, thu hút đông đảo du khách trong nước và quốc tế đến tham quan, trải nghiệm, nghiên cứu và mua sắm sản phẩm thủ công truyền thống. Trong 6 tháng đầu năm 2025, tỉnh Ninh Thuận (cũ) đã đón khoảng 2,29 triệu lượt khách, tăng 16,2% so với cùng kỳ năm trước. Tổng thu từ hoạt động du lịch ước đạt 2.970 tỷ đồng.

Với việc sáp nhập hai tỉnh Ninh Thuận và Khánh Hòa thành tỉnh Khánh Hòa mới, các chuyên gia và lãnh đạo địa phương tin rằng đây là ‘cơ hội vàng’ để ngành công nghiệp không khói phát triển mạnh mẽ. Tỉnh Khánh Hòa mới đang định hình ngành du lịch trở thành mũi nhọn kinh tế, với thế mạnh đa dạng như du lịch biển, du lịch năng lượng tái tạo, du lịch làng nghề và du lịch mua sắm đặc sản nông nghiệp công nghệ cao.

Sự kết hợp giữa các di sản văn hóa Chăm, Kinh, Raglay và các dân tộc khác sẽ tạo nên bức tranh văn hóa du lịch phong phú, hấp dẫn, thu hút đông đảo du khách trong nước và quốc tế. Do đó, tỉnh Khánh Hòa mới cần tiếp tục đầu tư và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống để thúc đẩy du lịch phát triển.

Khánh Hòa – Cơ Hội Mới Cho Sự Phát Triển Vượt Bậc

Trong một hội thảo diễn ra gần đây, Bí thư Tỉnh ủy Nghiêm Xuân Thành đã phát biểu rằng Khánh Hòa đang đứng trước vận hội lớn chưa từng có. Phát biểu này không chỉ đơn thuần là một lời cam kết mà còn thể hiện sự xác tín về tiềm năng và tương lai của vùng đất cửa ngõ Biển Đông này. Với vị trí địa lý độc đáo và tài nguyên thiên nhiên phong phú, Khánh Hòa đang trở thành điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư và là tâm điểm cho sự phát triển kinh tế – xã hội của cả nước.

Với việc chính thức sáp nhập với Ninh Thuận theo Nghị quyết số 202/2025/QH15 được Quốc hội thông qua, Khánh Hòa đang bước vào một bước ngoặt lịch sử. Sự kiện này không chỉ mở rộng địa giới hành chính mà còn tạo ra cơ hội để định hình một mô hình đô thị đa trung tâm, nơi các cực tăng trưởng được hình thành trên nền tảng kết nối chiến lược. Sự hợp nhất này sẽ tạo ra một không gian phát triển mới, rộng hơn 10.000 km², dân số vượt mốc 2 triệu người, với tiềm năng để trở thành một trong những trung tâm kinh tế – chính trị – văn hóa quan trọng của cả nước.

Khánh Hòa và Ninh Thuận, hai địa phương với những khác biệt về địa lý, kinh tế và xã hội, sẽ cùng hội tụ trong một cấu trúc hành chính – kinh tế mới. Sự kết hợp giữa hai địa phương này sẽ tạo ra một hành lang phát triển liên hoàn, một bên là cửa ngõ logistics và du lịch, bên kia là trung tâm sản xuất năng lượng chiến lược cho quốc gia. Khánh Hòa vốn đã nổi tiếng với các vịnh biển như Nha Trang, Cam Ranh, Vân Phong, cùng cảng biển nước sâu, sân bay quốc tế và các khu công nghiệp đang hình thành. Trong khi đó, Ninh Thuận là thủ phủ năng lượng sạch với hàng chục dự án điện gió, điện mặt trời.

Để hiện thực hóa tầm nhìn này, Khánh Hòa cần đẩy nhanh quá trình chuẩn bị Đề án thành phố trực thuộc Trung ương, song song với việc xây dựng cơ chế thu hút đầu tư chiến lược, chuẩn bị nguồn nhân lực cho công nghệ cao và quản trị hiện đại. Cộng đồng doanh nghiệp, nhà khoa học, giới trí thức và người dân cần được đặt vào trung tâm của mọi chính sách. Quốc hội và Chính phủ cần tạo hành lang pháp lý đủ mở để Khánh Hòa thử nghiệm cái mới – thể chế, tài chính, quy hoạch và con người.

Nếu mọi việc đúng nhịp, đến năm 2030, chúng ta hoàn toàn có thể chứng kiến một Khánh Hòa – Ninh Thuận hợp nhất, không chỉ là đô thị thông minh ven biển, mà là một biểu tượng mới – nhà máy điện, cảng biển nước sâu, sân bay và cao tốc, và nhất là con người cùng kiến tạo nên một cực tăng trưởng mới cho Việt Nam. Sự phát triển vượt bậc của Khánh Hòa sẽ không chỉ mang lại lợi ích cho người dân địa phương mà còn đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội của cả nước.