Lật sang trang mới trong chính sách hình sự: Luật số 86/2025/QH15 – Những bước tiến đáng kể

Luật số 86/2025/QH15, dự kiến có hiệu lực từ ngày 01/07/2025, đã đánh dấu một sự thay đổi quan trọng trong hệ thống pháp luật hình sự của Việt Nam. Không chỉ dừng lại ở việc sửa đổi, bổ sung các quy định, luật này còn thể hiện một chính sách hình sự nhân đạo, lấy mục tiêu phòng ngừa, phục hồi và khuyến khích tự sửa chữa sai lầm làm trọng tâm.

Một trong những điểm nhấn quan trọng của Luật số 86/2025/QH15 là việc bãi bỏ hình phạt tử hình đối với tám tội danh. Đây là một bước tiến đáng kể, phù hợp với xu hướng chung của thế giới trong việc giảm thiểu áp dụng án tử hình. Việc này không chỉ thể hiện sự nhân đạo trong chính sách hình sự mà còn mở ra một trang mới trong việc bảo vệ quyền con người. Tuy nhiên, việc loại bỏ hình phạt tử hình cũng đặt ra yêu cầu cao hơn trong việc đảm bảo tính răn đe và phòng ngừa, cũng như khắc phục hậu quả một cách hiệu quả.

Luật số 86/2025/QH15 cũng đưa ra những quy định mới về giảm án đối với tội phạm tham nhũng. Theo đó, điều kiện để được giảm án đối với người bị kết án tù chung thân về tội ‘Tham ô tài sản’ và ‘Nhận hối lộ’ sẽ được quy định chặt chẽ hơn. Cụ thể, người phạm tội cần phải tự nguyện nộp lại ít nhất ba phần tư số tài sản tham ô hoặc nhận hối lộ và tích cực hợp tác, lập công thì mới được xem xét giảm án. Đây là một thay đổi mang tính chiến lược, nhằm tăng cường hiệu quả trong việc thu hồi tài sản do phạm tội tham nhũng.

Ngoài ra, Luật số 86/2025/QH15 còn mở rộng đối tượng không thi hành án tử hình đối với người bị kết án tử hình mà mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối. Bổ sung này thể hiện một tư tưởng nhân đạo sâu sắc, bảo vệ quyền sống và nhân phẩm của người bị kết án trong những trường hợp đặc biệt.

Một quy định mới đáng chú ý khác là việc bổ sung tội danh ‘Sử dụng trái phép chất ma túy’ tại Điều 256a Bộ luật Hình sự. Việc hình sự hóa hành vi này nhằm tăng cường trách nhiệm cá nhân trong quá trình cai nghiện, khắc phục tình trạng tái nghiện phổ biến và kéo dài thời gian điều trị không hiệu quả.

Luật số 86/2025/QH15 cũng điều chỉnh theo hướng tăng mức phạt tiền trong nhiều tội danh liên quan đến lĩnh vực kinh tế, môi trường và an toàn thực phẩm. Mức phạt tiền tăng lên gấp đôi trong nhiều trường hợp, phù hợp với thực tiễn xử lý tội phạm phi bạo lực, đồng thời khuyến khích áp dụng hình phạt tiền thay thế tù có thời hạn với người phạm tội lần đầu, nhân thân tốt, có điều kiện khắc phục hậu quả.

Kết luận, Luật số 86/2025/QH15 đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện chính sách hình sự của Việt Nam. Những quy định mới không chỉ phản ánh sự chuyển hướng trong tư duy lập pháp hình sự từ trừng trị sang phòng ngừa, phục hồi và khuyến khích tự sửa chữa sai lầm, mà còn thể hiện một chính sách hình sự nhân đạo, khoa học và phù hợp với thực tiễn. Tuy nhiên, để các quy định này đi vào cuộc sống, cần có sự phối hợp đồng bộ trong việc ban hành văn bản hướng dẫn, tăng cường đào tạo người tiến hành tố tụng và giám sát thực hiện một cách chặt chẽ.

Trong thời gian gần đây, tình hình sản xuất và buôn bán thuốc, thực phẩm giả tại TP.HCM đã trở nên ngày càng phức tạp. Công an TP.HCM đã phát hiện và xử lý 9 vụ việc liên quan đến việc sản xuất, buôn bán thuốc, thực phẩm chức năng giả. Mới đây, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội đã tiến hành khảo sát về việc thực hiện chính sách pháp luật về phòng chống thuốc giả, thực phẩm giả tại TP.HCM.

TP.HCM là thành phố lớn với hơn 13,7 triệu người dân, có 164 bệnh viện công lập và hàng chục ngàn cơ sở sản xuất, kinh doanh dược phẩm và thực phẩm. Thành phố cũng là đầu mối phân phối thuốc lớn cho cả nước. Tuy nhiên, bên cạnh những hoạt động kinh doanh hợp pháp, nhiều vụ vi phạm liên quan đến thuốc, thực phẩm giả đã được phát hiện.

Báo cáo của Sở Y tế TP.HCM cho biết, trong thời gian vừa qua, Công an TP.HCM đã kịp thời phát hiện, xử lý 9 vụ vi phạm. Đáng chú ý, đã triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán thuốc chữa bệnh giả, thu giữ 1.164 thùng thuốc thành phẩm và nguyên liệu dùng để điều trị các bệnh về xương khớp, trĩ, phong ngứa… Ngoài ra, còn thu giữ gần 1.600kg bột nguyên liệu không rõ nguồn gốc, xuất xứ để sản xuất thuốc chữa bệnh giả, hàng trăm ký nguyên liệu bao bì, nhãn hiệu, vỏ hộp thuốc các loại cùng dây chuyền, máy móc sản xuất thuốc…

Thuốc giả được đem đi tiêu thụ chủ yếu tại các tỉnh miền Tây Nam Bộ thông qua các xe vận chuyển hàng hóa tuyến miền Tây – TP.HCM. Tháng 1-2024, Công an TP.HCM đã phối hợp với Công an tỉnh Bình Dương (cũ) bắt quả tang 1 cơ sở thực hiện hành vi sản xuất sữa giả tại TP Dĩ An (cũ). Tổng trị giá khoảng 14 tỉ đồng. Kẻ làm hàng giả đã tổ chức sản xuất và buôn bán sữa giả các nhãn hiệu của Công ty Abbott, gồm: Ensure, Ensure Gold, Glucerna….

Từ tháng 1-2024 đến tháng 6-2025, Sở Y tế và phòng y tế quận, huyện, TP Thủ Đức (cũ) đã kiểm tra 7.739 cơ sở kinh doanh dược, xử lý 92 cơ sở vi phạm. Trong đó, phát hiện và xử lý vi phạm về buôn lậu, hàng giả, gian lận thương mại lĩnh vực dược là 36 cơ sở.

Ông Nguyễn Hoài Nam, phó giám đốc Sở Y tế TP.HCM, nhận định việc sản xuất, buôn bán thuốc giả, thực phẩm giả là một hoạt động phi pháp nhưng mang lại lợi nhuận cao. Tình hình sản xuất và kinh doanh hàng giả hiện nay diễn ra hết sức phức tạp với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi. Quá trình sản xuất thuốc giả bố trí cùng lúc tại nhiều địa điểm, sử dụng mạng xã hội hoặc ứng dụng giao hàng tận nhà để mua hoặc bán nhằm che giấu địa điểm.

Bên cạnh đó, khu vực sản xuất thường đặt tại các khu vực nhà không số, ít người qua lại, vùng ngoại ô hoặc núp bóng dưới hoạt động sản xuất của các công ty bình phong để tránh sự chú ý của người dân và cơ quan chức năng.

Sở Y tế TP.HCM kiến nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, sửa đổi Luật Hình sự theo hướng mở rộng phạm vi áp dụng và tăng khung hình phạt; bổ sung mức xử phạt nặng đối với hành vi tiếp tay, bao che cho hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng gian, hàng giả, hàng kém chất lượng gây ảnh hưởng đến sức khỏe nhân dân.

Bộ Y tế sớm hoàn thiện quy hoạch hệ thống kiểm nghiệm để tăng cường công tác kiểm tra chất lượng thuốc, thực phẩm. Bộ Tài chính hướng dẫn các địa phương xây dựng kho lưu giữ, bảo quản tang vật, vật chứng cho các lực lượng chức năng để phục vụ công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại.

TTO