Trong thời đại số hóa hiện nay, trẻ em đang trở thành mục tiêu của những kẻ lừa đảo tinh vi. Những thủ thuật thao túng tâm lý được sử dụng để dẫn dắt trẻ vào bẫy lừa đảo ngày càng tăng. Để bảo vệ con cái một cách thực chất, phụ huynh cần thay đổi cách nhìn nhận và trang bị cho trẻ những kỹ năng cần thiết.

Phó giáo sư Phạm Mạnh Hà, chuyên gia ngành tâm lý học tại Khoa Khoa học và Công nghệ giáo dục, Đại học Bách khoa Hà Nội, cảnh báo rằng không đứa trẻ nào an toàn tuyệt đối trước những thủ thuật thao túng tâm lý tinh vi. Những kẻ lừa đảo thường sử dụng kịch bản tinh vi, đánh trúng vào tâm lý yếu điểm của từng đối tượng.

Có 4 thủ thuật thao túng tâm lý phổ biến mà các đối tượng thường sử dụng: ‘Tội phạm hóa’, ‘Cô lập’, ‘Khẩn cấp’, và ‘Bình thường hóa’. Những thủ thuật này được thiết kế như một kịch bản hoàn chỉnh, nhằm làm trẻ mất phương hướng, hoảng loạn, và hoàn toàn phụ thuộc vào kẻ thao túng.

Để hiểu vì sao một đứa trẻ dễ bị dẫn dắt, cần xem xét tổng thể từ đặc điểm tâm lý, hoàn cảnh gia đình đến các mối quan hệ xung quanh. Trẻ ở độ tuổi phát triển chưa có khả năng đánh giá rủi ro hoàn chỉnh, dễ tin người, nhất là khi sợ bị người lớn la mắng.

Những gia đình có xung đột thường xuyên, ly hôn, hoặc khoảng cách thế hệ lớn cũng khiến trẻ khó tìm được điểm tựa tâm lý an toàn. Ngoài ra, các mối quan hệ qua mạng, với tốc độ phát triển nhanh và sự hiện diện ảo, lại mang đến cho trẻ cảm giác được lắng nghe và thấu hiểu – thứ mà trẻ không tìm được từ người thân.

Phụ huynh cần đặc biệt lưu ý nếu trẻ có những biểu hiện như thay đổi hành vi đột ngột, lo lắng khi không dùng điện thoại, phụ thuộc quá mức vào một người bạn mới, học tập sa sút, hoặc hay nói dối, giấu diếm. Khi phát hiện những dấu hiệu này, điều quan trọng nhất là không trách phạt, không dò xét, mà cần lắng nghe với thái độ thấu hiểu.

Phụ huynh nên xây dựng kênh giao tiếp cởi mở, giúp con cảm thấy an toàn khi chia sẻ. Cần giáo dục con về quyền riêng tư cơ thể, cách nhận diện các chiêu trò thao túng, và kỹ năng nói ‘không’ với những yêu cầu bất thường. Thay vì cấm đoán, hãy đồng hành cùng con trong không gian mạng, cùng tìm hiểu các xu hướng, trò chuyện về những rủi ro một cách cởi mở.

Trong những trường hợp có dấu hiệu tâm lý kéo dài, cha mẹ nên chủ động tìm đến các chuyên gia tâm lý học đường hoặc chuyên gia giáo dục để được hỗ trợ kịp thời. Không phần mềm kiểm soát thiết bị nào có thể thay thế cho sự hiện diện thực chất của cha mẹ. Lá chắn mạnh nhất trước những kịch bản lừa đảo tinh vi không nằm ở công nghệ, mà nằm ở chính sự kết nối tình cảm, niềm tin và đồng hành của gia đình.

Ngày 17/7 vừa qua, một trường hợp đáng chú ý đã xảy ra khi chị N., 38 tuổi, sống tại Hà Nội, nhận được cuộc gọi từ một người tự xưng là nhân viên giao hàng. Người này thông báo rằng có một đơn hàng và yêu cầu chị chuyển khoản 10.000 đồng. Sau đó, đối tượng hướng dẫn chị hủy đăng ký hội viên giao hàng và chuyển khoản nhầm. Khi chị thao tác theo hướng dẫn, tài khoản của chị bị trừ 1,5 tỷ đồng.

Thủ đoạn trên là một hồi chuông cảnh báo về một loại tội phạm mạng đang tiến hóa rất nhanh, hoạt động có tổ chức, và len lỏi vào từng giao dịch thương mại điện tử. Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, cho rằng điểm nguy hiểm nhất của chiêu lừa ‘shipper giả’ nằm ở chỗ các đối tượng không hành động theo những kịch bản cũ kỹ, sơ sài như trước đây, mà liên tục biến đổi cách tiếp cận, đánh thẳng vào tâm lý tin tưởng của người dùng.

Các đối tượng xấu luôn tìm cách bắt kịp hành vi mua sắm trực tuyến của người dân để giăng bẫy, từ giả danh nhân viên giao hàng đến giả mạo tổng đài chăm sóc khách hàng, gửi đường link tra cứu đơn hàng hay thậm chí giả dạng sàn thương mại điện tử. Điều khiến người bị hại dễ mắc lừa chính là việc dữ liệu đơn hàng, từ tên, địa chỉ, số điện thoại, đến giá trị món hàng, hoàn toàn trùng khớp với đơn thật mà họ đang chờ nhận.

Thượng tá Đào Trung Hiếu nhận định, nhiều người chủ quan nghĩ rằng vài chục nghìn đồng không đáng kể, nhưng thực chất, đó là cái bẫy mở cửa cho tội phạm công nghệ cao. Đường link hoặc mã QR mà đối tượng gửi tới thường chứa mã độc, cài vào điện thoại để chiếm quyền điều khiển ứng dụng ngân hàng. Hoặc nguy hiểm hơn, các trang web giả mạo yêu cầu nhập OTP, thực chất là hành vi ủy quyền vô tình cho kẻ gian rút toàn bộ tiền trong tài khoản.

Vấn nạn rò rỉ dữ liệu cá nhân là một vấn đề nghiêm trọng. Thông tin cá nhân của người dùng không còn an toàn như nhiều người tưởng. Dữ liệu bị rò rỉ từ 3 nguồn chính: Nội bộ các sàn thương mại điện tử hoặc đơn vị vận chuyển; các website và ứng dụng kém bảo mật nơi người dùng vô tình để lại thông tin; thị trường mua bán ‘data rác’ diễn ra công khai trên mạng xã hội.

Với vài trăm nghìn đồng, các nhóm lừa đảo có thể sở hữu hàng nghìn bộ dữ liệu chi tiết, từ đó dựng lên câu chuyện lừa đảo khớp tới 90-100% sự thật, khiến người nhận tin tưởng gần như tuyệt đối. Khi niềm tin bị khai thác làm công cụ gây án, mọi cảnh báo chung chung trở nên vô nghĩa nếu không có kỹ năng phòng vệ cụ thể.

Trước thực trạng này, Thượng tá Hiếu khuyến cáo người dùng cần cảnh giác và tự bảo vệ mình. Người dùng cần nhớ nguyên tắc cơ bản: Không chuyển tiền trước cho shipper lạ, không bấm vào đường link hoặc quét QR từ tin nhắn không rõ nguồn gốc, không cung cấp mã OTP hay mật khẩu ngân hàng cho bất kỳ ai. Hãy kiểm tra đơn hàng trực tiếp trên ứng dụng chính thức, ưu tiên thanh toán khi nhận hàng và bật bảo mật đa lớp cho tài khoản ngân hàng.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Tội phạm học cũng chia sẻ về một vấn đề đáng lo hơn, là nhóm bị tội phạm nhắm đến nhiều nhất chính là học sinh, sinh viên và người trẻ tuổi, vốn thành thạo công nghệ nhưng thiếu kỹ năng kiểm chứng thông tin. Việc giáo dục kỹ năng tự vệ số cần được triển khai khẩn cấp, bài bản, như một môn học bắt buộc trong trường học và cộng đồng, để thế hệ trẻ có thể tự bảo vệ mình trước những kịch bản lừa đảo tinh vi ngày càng xuất hiện dày đặc.

Cơ quan công an tại Đà Nẵng vừa cảnh báo về một trường hợp lừa đảo qua điện thoại, nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng cao cảnh giác trong cộng đồng. Chị H.N.T, sinh năm 1994, trú tại phường Thanh Khê, TP Đà Nẵng, là nạn nhân mới nhất của một chiêu thức lừa đảo tuy không mới nhưng vẫn rất tinh vi và nguy hiểm.

Vào ngày 13-7, chị T. bất ngờ nhận được cuộc gọi từ một số điện thoại lạ, với người gọi tự xưng là cán bộ công an. Đối tượng này thông báo cho chị T. rằng chị cần phải cập nhật thông tin thường trú trên ứng dụng VNeID theo quy định mới. Thiếu sự kiểm chứng và có phần chủ quan, chị T. đã làm theo hướng dẫn của đối tượng. Các bước mà chị T. được yêu cầu thực hiện bao gồm đăng nhập vào ứng dụng và thanh toán phí giao dịch 22.000 đồng qua tài khoản ngân hàng BIDV.

Tuy nhiên, đến sáng hôm sau, chị T. đã bàng hoàng phát hiện ra rằng tài khoản của mình bị mất 129 triệu đồng mà không rõ lý do. Sự việc này đã khiến chị T. cũng như gia đình và bạn bè của chị vô cùng lo lắng và bất an. Việc mất tiền một cách bất thường và không rõ ràng đã làm dấy lên nghi ngờ về một vụ lừa đảo tinh vi.

Qua sự việc này, cảnh sát đã khuyến cáo người dân cần nâng cao cảnh giác trước các cuộc gọi lạ tự xưng là cán bộ công an hoặc các cơ quan chức năng. Những kẻ lừa đảo thường lợi dụng sự tin tưởng của người dân vào các cơ quan công quyền để thực hiện các hành vi gian lận. Đối với những thông tin quan trọng liên quan đến cập nhật dữ liệu cá nhân hoặc yêu cầu thanh toán phí, người dân nên trực tiếp liên hệ với cơ quan chức năng có thẩm quyền hoặc các kênh thông tin chính thống để xác minh.

Cảnh sát cũng nhắc nhở người dân về tầm quan trọng của việc bảo mật thông tin cá nhân và tài khoản ngân hàng. Trong thời đại công nghệ hiện nay, việc phòng tránh và nhận biết các chiêu thức lừa đảo trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Người dân cần đề cao cảnh giác, không cung cấp thông tin cá nhân hoặc thực hiện các yêu cầu thanh toán mà không có sự xác minh rõ ràng.

Cuối cùng, đối với chị T. và những nạn nhân tương tự, cơ quan công an đang tích cực điều tra để làm rõ vụ việc và có biện pháp xử lý phù hợp theo pháp luật. Đồng thời, vụ việc cũng đóng vai trò như một lời cảnh tỉnh cho toàn xã hội về những rủi ro tiềm ẩn từ các hoạt động lừa đảo qua điện thoại và mạng internet.

Cơ quan chức năng khuyến cáo: “Khi tiếp nhận những thông tin tương tự, người dân cần biết đối chiếu những quy định của các cơ quan, ban ngành chức năng; không thực hiện các yêu cầu chuyển tiền khi chưa được xác minh”.
Cụ thể với ứng dụng VNeID chỉ có 2 tính năng đáng chú ý là cấp đổi giấy tờ và cung cấp mã số định danh cho một số hoạt động như lưu trú của công dân.
VNeID tích hợp https://dulieu.gov.vn
thực chất không lưu thông tin về thường trú tạm trú hay các yêu cầu đóng, chi trả …

Công an tỉnh Đăk Lăk vừa bắt giữ một đối tượng sử dụng hình ảnh nhạy cảm để cưỡng đoạt tài sản của một người phụ nữ. Chảo Láo Tả, người tỉnh Lào Cai, đã bị bắt vào ngày 26/7 vì hành vi cưỡng đoạt tài sản. Theo kết quả điều tra, vào năm 2022, Tả đã tạo một tài khoản trên mạng xã hội Facebook và tự xưng là ‘Hoàng Hải Yến’, giới thiệu bản thân có khả năng giải quyết các vấn đề bằng tâm linh.

Một người phụ nữ 36 tuổi ở Đăk Lăk đã tin tưởng vào Tả và liên hệ với đối tượng này qua tin nhắn, nhờ giúp đỡ để hàn gắn tình cảm gia đình. Tả đã yêu cầu người phụ nữ thực hiện cuộc gọi video khỏa thân với lý do ‘kiểm tra’ và hứa sẽ giúp chị ta hàn gắn gia đình. Tuy nhiên, sau khi có được hình ảnh nhạy cảm của người phụ nữ, Tả đã sử dụng thông tin này để tống tiền nạn nhân.

Đối tượng đã đe dọa sẽ đăng tải hình ảnh nhạy cảm của người phụ nữ lên mạng xã hội nếu không đưa tiền. Từ tháng 10/2022 đến tháng 7/2024, Tả đã chiếm đoạt hơn 4 triệu đồng của người phụ nữ. Hiện vụ việc đang được cơ quan chức năng tiếp tục điều tra và xử lý theo quy định của pháp luật.

Hiện trường hợp này một lần nữa làm dấy lên vấn đề về cảnh giác với những hành vi lừa đảo trên mạng xã hội. giúp người dân nâng cao ý thức về các hành vi lừa đảo và biết cách tự bảo vệ mình trước những tình huống tương tự.

Lừa đảo qua mạng xã hội đang trở thành một vấn đề đáng báo động, với thủ đoạn lợi dụng tâm lý nóng vội “săn” giá rẻ phút chót của người tiêu dùng. Các đối tượng lừa đảo thường tạo ra các fanpage giả mạo có tích xanh để tạo lòng tin, đăng tải chương trình du lịch gần giống với cơ sở chính thống và yêu cầu chuyển cọc trước 50%. Sau đó, họ gửi mã đặt phòng giả và cắt đứt liên lạc.

Các fanpage lừa đảo này thường sao chép nội dung bài đăng, hình ảnh và quy trình đặt phòng và thanh toán từ trang chính thống. Chúng chạy quảng cáo trên Facebook với nội dung hấp dẫn và đánh vào tâm lý ham rẻ của người dùng. Khi giao dịch xong, các đối tượng thông báo hết phòng và hướng dẫn nạn nhân liên hệ “kế toán” để được hoàn tiền. Tuy nhiên, khi khách gọi, chúng yêu cầu cung cấp thông tin tài khoản hoặc gửi link thanh toán qua cổng trung gian như VnPay để tạo cảm giác hợp lệ.

Nhiều người đã bị lừa mất thêm tiền hoặc lộ dữ liệu tài chính do lo lắng muốn lấy lại tiền và làm theo yêu cầu của đối tượng. Chỉ khi nghi ngờ hoặc không liên lạc được với “bên đặt phòng”, nạn nhân mới gọi đến hotline chính thức của khách sạn để xác minh, nhưng lúc đó thường đã quá muộn.

Để nhận biết fanpage lừa đảo, người dùng cần chú ý đến các dấu hiệu như tương tác bất thường (nhiều lượt thích nhưng ít hoặc không có bình luận thật), thông tin “Giới thiệu” không rõ ràng (do nước ngoài quản lý hoặc mới lập) và số điện thoại không khớp với website chính thức. Người dùng nên kiểm tra mục “Tính minh bạch của Trang” để xem người quản lý trang và lịch sử đổi tên fanpage.

Bằng cách nâng cao cảnh giác và kiểm tra kỹ lưỡng, người dùng có thể giảm thiểu rủi ro bị lừa đảo qua mạng xã hội. Nếu có nghi ngờ, người dùng nên liên hệ trực tiếp với cơ sở chính thống để xác minh thông tin.

Thời gian gần đây, TP Hồ Chí Minh đã ghi nhận một tình trạng đáng lo ngại khi hàng trăm người hiến máu nhận được các cuộc gọi lạ từ những người tự xưng là nhân viên của Sở Y tế, Bệnh viện Truyền máu Huyết học, Trung tâm Hiến máu nhân đạo thành phố và các đơn vị tổ chức hiến máu. Những đối tượng này thông báo rằng kết quả hiến máu của người dân có ‘bất thường’ và yêu cầu cung cấp hình ảnh căn cước công dân, tài khoản VNeID, kết bạn Zalo để ‘hướng dẫn đăng ký khám, làm xét nghiệm hoặc xác minh danh tính’.

Sở Y tế TP Hồ Chí Minh đã xác định đây là một hình thức lừa đảo mới, gây hoang mang trong cộng đồng người hiến máu tình nguyện và đe dọa nghiêm trọng đến quyền lợi của người dân. Hành vi này cũng gây mất an ninh trật tự xã hội và ảnh hưởng đến uy tín của ngành Y tế cũng như phong trào hiến máu nhân đạo trên địa bàn TP Hồ Chí Minh.

Trước tình hình này, ngành Y tế TP Hồ Chí Minh đã triển khai nhiều hoạt động truyền thông nhằm cảnh báo người dân thông qua ứng dụng ‘Giọt máu vàng’, website, fanpage chính thức và gửi tin nhắn SMS đến cộng đồng người hiến máu để cảnh giác và không cung cấp thông tin cá nhân cho các đối tượng lạ.

Đồng thời, Sở Y tế cũng đã phối hợp với các cơ quan báo đài để truyền thông về quy trình hiến máu, giúp người dân hiểu biết và phòng tránh lừa đảo, đồng thời khuyến khích tham gia hiến máu tình nguyện. Sở Y tế TP Hồ Chí Minh khuyến cáo người dân tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân cho các cuộc gọi hoặc tin nhắn lạ.

Khi phát hiện các dấu hiệu nghi vấn, người dân không nên làm theo hướng dẫn của các đối tượng lạ mà cần chủ động báo cáo cho cơ quan Công an hoặc thông báo về các cơ sở y tế để được hỗ trợ và xử lý kịp thời. Ngành Y tế TP Hồ Chí Minh khẳng định sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các đơn vị liên quan để theo dõi tình hình và phối hợp với các cơ quan chức năng nhằm bảo vệ quyền lợi và bảo mật thông tin của người hiến máu.

Cũng theo Sở Y tế, các cơ sở y tế và đơn vị tiếp nhận hiến máu chỉ liên hệ với người dân qua các phương thức chính thống. Các tin nhắn gửi đến người hiến máu sẽ hiển thị tên thương hiệu ‘BVTMHH’ hoặc ‘TTHIENMAUTP’. Bệnh viện không yêu cầu người dân cung cấp thông tin cá nhân qua ứng dụng, Zalo hoặc bất kỳ đường link nào. Nếu có nghi ngờ, người dân có thể gọi ngay đến tổng đài của Bệnh viện Truyền máu Huyết học theo số 028.39557858 để xác minh.

Công an thành phố Hồ Chí Minh gần đây đã phát hiện và giải cứu nhiều trường hợp lừa đảo ‘bắt cóc online’ nhắm vào học sinh, sinh viên. Mặc dù nhiều nạn nhân có kiến thức về công nghệ, nhưng họ thiếu kỹ năng để nhận diện các chiêu trò lừa đảo, khiến họ trở thành mục tiêu của các đối tượng lừa đảo.

Một trường hợp điển hình gần đây là của sinh viên L.T.K.Y (SN 2004, ngụ phường Bảy Hiền, thành phố Hồ Chí Minh). Y nhận được cuộc gọi điện thoại từ người tự xưng là nhân viên giao hàng Shopee, yêu cầu kết bạn trên Zalo. Sau đó, một người mặc sắc phục Công an đã gọi video qua Zalo, nói rằng Y liên quan đến một đường dây ma túy và rửa tiền. Người này yêu cầu Y cài đặt phần mềm ‘Zoom Workplace’ và đăng nhập theo mã riêng để ‘làm việc nội bộ’. Trong quá trình ‘làm việc’, các đối tượng đã biết Y muốn đi du học Mỹ và yêu cầu Y chuyển khoản tổng cộng hơn 800 triệu đồng vào tài khoản ngân hàng mà chúng chỉ định để ‘chứng minh tài chính’.

Các đối tượng lừa đảo thường tiếp cận nạn nhân thông qua tin nhắn, cuộc gọi hoặc video call. Chúng thường giả danh cán bộ Công an và nói rằng đang xử lý một vụ án liên quan đến nạn nhân, chẳng hạn như rửa tiền, buôn bán ma túy, gian lận tài chính… Qua đó, chúng cố gắng gieo rắc sự hoang mang và sợ hãi vào tâm lý người bị hại. Khi nạn nhân bắt đầu lo sợ, chúng liền yêu cầu người đó ‘hợp tác điều tra’ bằng cách rời khỏi nơi ở, đến thuê một phòng khách sạn hay nhà nghỉ, ở yên một chỗ.

Thượng tá Lê Duy Sâm, Phó Trưởng phòng Cảnh sát hình sự, Công an thành phố Hồ Chí Minh, cho biết rằng học sinh, sinh viên và người trẻ cần trang bị cho mình kỹ năng nhận diện các chiêu trò lừa đảo và cảnh giác cao độ trước mọi yêu cầu bất thường qua mạng. Ông cũng nhấn mạnh rằng đừng để ‘màn hình điện thoại’ trở thành công cụ dẫn dắt cuộc đời bạn rơi vào tay kẻ xấu.

Công an thành phố Hồ Chí Minh đã giải cứu nhiều nạn nhân trong các vụ lừa đảo ‘bắt cóc online’ và cảnh báo người dân cần cẩn thận khi nhận được các cuộc gọi hoặc tin nhắn lạ. Bất kỳ cuộc gọi nào mạo danh cán bộ Công an, Viện Kiểm sát, yêu cầu cài phần mềm, chuyển tiền hoặc thuê khách sạn… đều là lừa đảo. Do đó, người dân cần nâng cao cảnh giác và kỹ năng nhận diện các chiêu trò lừa đảo để bảo vệ bản thân.