Ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo trong Bảo tồn Mộc bản Triều Nguyễn: Một Bước tiến Quan trọng trong Di sản Văn hóa

Trong thời gian qua, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV đã đạt được những kết quả đáng kể trong việc ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) vào công tác bảo tồn mộc bản triều Nguyễn, một di sản tư liệu thế giới được UNESCO công nhận. Việc này không chỉ góp phần bảo tồn và phát huy giá trị của mộc bản triều Nguyễn mà còn giúp công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ, dễ dàng tiếp cận và tìm hiểu di sản quý giá của dân tộc.

Mộc bản triều Nguyễn là một trong những bộ tài liệu lịch sử quan trọng nhất của Việt Nam, với 33.976 tấm mộc bản được lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV. Tuy nhiên, sau thời gian dài, nhiều mộc bản đã bị xuống cấp và hư hại do tác động của môi trường và điều kiện khách quan. Để giải quyết vấn đề này, Trung tâm đã chủ động phối hợp với các chuyên gia và kỹ sư công nghệ để triển khai ứng dụng AI vào công tác số hóa và lưu trữ mộc bản.

Theo nhà nghiên cứu Minh Đạo, việc đưa AI vào công tác bảo tồn mộc bản triều Nguyễn không chỉ là xu thế tất yếu mà còn phản ánh tư duy đổi mới trong việc lưu giữ và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc. AI có thể hỗ trợ số hóa các hiện vật, tài liệu cổ bằng công nghệ quét 3D, phục dựng các công trình kiến trúc bị hư hại, tái tạo những giá trị văn hóa đang có nguy cơ mai một. Tìm hiểu thêm về công nghệ quét 3D và ứng dụng trong bảo tồn di sản văn hóa.

Không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc lưu trữ và bảo tồn, AI còn hỗ trợ việc lan tỏa di sản văn hóa đến công chúng thông qua các ứng dụng thực tế ảo, thực tế tăng cường và chatbot hướng dẫn du lịch. Điều này giúp khách tham quan có những trải nghiệm tương tác sống động với di sản. Bạn có thể tìm hiểu thêm về công nghệ thực tế ảo và ứng dụng trong bảo tồn di sản văn hóa.

Tuy nhiên, việc ứng dụng AI trong bảo tồn di sản văn hóa cũng đối mặt với không ít thách thức, trong đó vấn đề dữ liệu là một trở ngại lớn. Nhiều tư liệu di sản chưa được số hóa đầy đủ hoặc bị thiếu hụt thông tin, gây khó khăn cho AI trong việc phân tích và tái tạo. Bên cạnh đó, sự chính xác trong việc diễn giải và truyền tải nội dung văn hóa cũng là một thách thức.

Để phát huy tối đa tiềm năng của AI trong bảo tồn di sản văn hóa, nhà nghiên cứu Minh Đạo nhấn mạnh rằng cần có chiến lược đầu tư bài bản vào việc xây dựng kho dữ liệu số về di sản văn hóa, với yêu cầu cao về tính chính xác, đầy đủ và hệ thống. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên gia văn hóa, nhà nghiên cứu lịch sử và đội ngũ kỹ sư công nghệ là yếu tố then chốt để phát triển các mô hình AI có khả năng tiếp cận đúng bản chất, truyền tải trung thực tinh thần và giá trị của di sản.

TS Phạm Quốc Quân, Ủy viên Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, cũng nhận định rằng ứng dụng công nghệ trong bảo tồn và lan tỏa giá trị di sản là một xu thế tất yếu. Tuy nhiên, để ứng dụng công nghệ vào trưng bày một cách hiệu quả, điều quan trọng nhất vẫn là công tác nghiên cứu. Những di vật, cổ vật – vốn là thành phần của di sản văn hóa vật thể – cần được tìm hiểu kỹ lưỡng để kể lại câu chuyện của chúng một cách chính xác và sâu sắc. Tìm hiểu thêm về công tác nghiên cứu trong bảo tồn di sản văn hóa.

Ca sĩ, Tiến sĩ Khánh Ly đã mang lại một trải nghiệm đầy cảm xúc cho khán giả với MV “Còn mãi với non sông” tại Quảng Trị. Bộ phim này được thực hiện với mục đích tri ân các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh để giành lại độc lập và tự do cho Tổ quốc. Với giọng hát nội lực và đầy cảm xúc, Khánh Ly đã thể hiện ca khúc một cách sâu lắng và chân thực, khiến người xem không thể không cảm động.

MV “Còn mãi với non sông” được đạo diễn Anh Quân chỉ đạo sản xuất và ghi hình trực tiếp tại các địa danh lịch sử ở Quảng Trị, bao gồm Bến sông Thạch Hãn, Thành cổ Quảng Trị, cầu Hiền Lương – Vĩ tuyến 17, Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn… Ca sĩ Khánh Ly đã hóa thân thành người con gái đi theo cha thăm lại chiến trường xưa và lắng nghe cha kể về những tháng ngày chiến đấu cùng đồng đội trên chiến trường khói lửa. Thông qua đó, cô muốn truyền tải thông điệp về lòng biết ơn và tự hào dân tộc.

Để tạo ra sản phẩm chất lượng, Khánh Ly đã chọn cách thực hiện MV tại các địa danh lịch sử thật sự, thay vì sử dụng bối cảnh giả lập hoặc tư liệu. Cô và ê-kíp gần 20 người đã đến Quảng Trị và ghi hình trong thời tiết rất thuận lợi. Trong MV, có những chi tiết “chạm” vào cảm xúc của người xem, như cảnh người con gái vuốt nhẹ lên từng viên gạch rêu phong nơi thành cổ, cảnh Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn với hàng trăm ngọn nến lung linh, cảnh thả đèn trên sông Thạch Hãn khi mặt trời chưa ló rạng. Tất cả những hình ảnh này đã góp phần tạo nên một không gian cảm xúc sâu lắng và trang nghiêm.

Khánh Ly đã chia sẻ về trải nghiệm quay phim tại những địa danh lịch sử Quảng Trị, và cách cô thể hiện ca khúc thêm sâu lắng. Cô đã không cầm được nước mắt khi ghi hình tại Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn, và cô đã hình dung về người lính xưa phải vượt sông trong mưa bom đạn. Những cảm xúc chân thật này đã được cô truyền tải qua giọng hát và diễn xuất, khiến người xem không thể không cảm động.

MV “Còn mãi với non sông” là một nén tâm nhang tri ân các anh hùng liệt sĩ, và nhắc nhở người trẻ đọc và thấm thêm lịch sử, ghi nhớ các cột mốc, trân trọng hòa bình mà mình đang thụ hưởng. Khánh Ly hy vọng rằng sản phẩm âm nhạc này sẽ lan tỏa lòng biết ơn và tự hào dân tộc, giúp người trẻ hiểu hơn về giá trị lịch sử và những hy sinh của thế hệ cha anh.

Sao Mai Khánh Ly là Tiến sĩ âm nhạc, hiện đang giảng dạy tại Khoa Thanh Nhạc, Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam. Cô đã ra mắt nhiều sản phẩm âm nhạc khác nhau, và hiện đang ấp ủ tiếp tục thực hiện thêm các sản phẩm về Mẹ Việt Nam anh hùng và những câu chuyện lịch sử. Với kinh nghiệm và đam mê của mình, Khánh Ly đang tiếp tục đóng góp vào nền âm nhạc Việt Nam với những sản phẩm chất lượng và ý nghĩa.

Đền Quán Thánh, một Di tích quốc gia đặc biệt, từ lâu đã trở thành nơi gửi gắm niềm tin tâm linh của nhiều người dân Thủ đô và là điểm đến du lịch hấp dẫn khi ghé thăm Hà Nội. Với những giá trị lịch sử và văn hóa phong phú, đền Quán Thánh tiếp tục có bước chuyển mình đáng kinh ngạc khi hướng tới khai thác chương trình du lịch đêm hoàn toàn mới vào tháng 8 năm nay.

Sản phẩm du lịch đêm ‘Tiếng chuông Trấn Vũ – Chạm vào linh thiêng, Sống cùng huyền thoại’ đã nhận được sự ủng hộ tích cực từ công chúng trong 2 ngày ra mắt 28 và 29/5 vừa qua. Chương trình này là sự kết hợp giữa nghệ thuật trình diễn và tham quan trải nghiệm được thực hiện dưới đôi bàn tay của đạo diễn Ninh Quang Trường, phối hợp với Trung tâm Xúc tiến Quảng bá Di sản Văn hóa phi vật thể Việt Nam.

Tiếng chuông từ ngôi đền thiêng thờ Huyền Thiên Trấn Vũ đã trở thành âm thanh gần gũi, quen thuộc với mỗi người dân sống quanh khu vực lân cận Hồ Tây. Tiếng chuông ấy không chỉ báo hiệu thời gian mà còn mang ý nghĩa sâu sắc về sự thức tỉnh tâm linh. Chương trình đưa khán giả đi qua nhiều cung bậc cảm xúc qua 2 phần thể hiện.

Phần đầu tiên là tiết mục biểu diễn thực cảnh với thời lượng 45 phút, tái hiện hình ảnh đoàn rước, nghi thức dâng chúc văn, tuồng tích ca ngợi công lao Huyền Thiên Trấn Vũ. Tiếp đến là phần 2 với hoạt động tham quan không gian ngoài trời và trong điện thờ, du khách sẽ được khám phá, giải mã những câu chuyện lịch sử gắn với ngôi đền, cũng như khu vực Hồ Tây.

Thông qua các hoạt động, mỗi người sẽ được trải nghiệm và tìm hiểu về pho tượng Huyền Thiên Trấn Vũ – được công nhận là Bảo vật quốc gia, đại diện cho kỹ thuật tinh xảo của làng nghề đúc đồng Ngũ Xã nói riêng và nghệ thuật đúc đồng Việt Nam thế kỷ 17 nói chung. Công chúng Thủ đô cùng nhiều du khách trong và ngoài nước sẽ cùng tìm thấy cảm giác hòa mình vào tiếng chuông ấy trong chương trình du lịch đêm này.

Chương trình không chỉ tạo ra chiều sâu văn hóa khi tổng hòa được các di sản văn hóa phi vật và vật thể xoay quanh tín ngưỡng thờ Huyền Thiên Trấn Vũ, mà tạo ra chiều rộng trong sự liên kết với văn hóa của cả một vùng Hồ Tây rộng lớn.

Nhằm mục đích kết nối thế hệ trẻ với lịch sử Việt Nam, nhóm dự án Người Việt Nam đã phát động chiến dịch ‘Sao Đầu Mũ’, một hành trình kéo dài từ nay đến ngày 17 tháng 9. Chiến dịch này hướng đến việc giúp giới trẻ khám phá và hiểu rõ hơn về lịch sử Việt Nam từ năm 1945 đến nay thông qua các hoạt động sáng tạo và công nghệ hiện đại.

Điểm nhấn của chiến dịch là Video Series ‘Sao trên chiến trận’ – một chuỗi 4 tập phim tài liệu ngắn sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để phục dựng tư liệu lịch sử. Những hình ảnh đen trắng cũ kỹ của thời kỳ chiến tranh đã được làm sống động trở lại thông qua công nghệ AI. Các video không chỉ dừng lại ở việc kể lại chuyện xưa mà còn giúp người trẻ thấy gần gũi và kết nối với quá khứ thông qua công nghệ hiện đại.

Chiến dịch ‘Sao Đầu Mũ’ không chỉ giới hạn ở video mà còn tiếp nối với triển lãm tương tác tại Bảo tàng Biệt động Sài Gòn – Gia Định vào ngày 27-28 tháng 7 tới đây, nhân dịp 78 năm Ngày thương binh, liệt sĩ. Tại đây, các bạn trẻ sẽ có cơ hội trải nghiệm thực tế qua tư liệu, nghe những lời kể từ nhân chứng sống và tham gia vào các hoạt động kết nối xuyên thế hệ.

Chiến dịch quy tụ nhiều nhân vật lịch sử tiêu biểu như Bà Vũ Thị Minh Nghĩa, ông Phan Văn Hôn (Bảy Hôn), ông Nguyễn Văn Tàu (Tư Cang), bà Nguyễn Thị Bích Nga và nhiều cựu chiến binh, giao liên, nhân trong lịch sử khác. Đại diện nhóm cho biết: ‘Người lính năm xưa giản dị và bình tâm sống, không đòi vinh danh. Nhưng chính họ đã làm nên đất nước. Dự án này là lời tri ân và cũng là một cách để thế hệ trẻ biết ơn và ghi nhớ’.

Với việc sử dụng công nghệ phục dựng ảnh, trí tuệ nhân tạo, cùng với thông điệp giàu cảm xúc, ‘Sao Đầu Mũ’ không chỉ là một chiến dịch truyền thông, mà còn là một nỗ lực kiến tạo ký ức tập thể bằng ngôn ngữ của thế hệ mới.

Ngoài ra, chiến dịch còn bao gồm đêm nghệ thuật ‘Vườn âm nhạc’ tại Nhà hát HTV, dự kiến tổ chức vào ngày 10 tháng 8 tới đây. Hoạt động nghệ thuật này sẽ là màn trình diễn lịch sử bằng âm nhạc và sân khấu hóa, nơi những ký ức trở thành chất liệu sáng tạo.

Tối ngày 25/7, tại Nhà làm việc Bộ Ngoại giao, Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài đã tổ chức Lễ bế mạc chương trình Trại hè Việt Nam 2025. Chương trình kéo dài 14 ngày đã thu hút sự tham gia của 110 kiều bào trẻ đến từ 31 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trong thời gian này, các đại biểu đã khám phá 10 tỉnh, thành phố và trải nghiệm văn hóa cũng như lịch sử phong phú của Việt Nam.

Phát biểu bế mạc, ông Nguyễn Trung Kiên, Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, đã nhấn mạnh ý nghĩa của chương trình. Ông cho biết, các đại biểu đã có cơ hội trải nghiệm những vùng đất giàu bản sắc văn hóa và lịch sử, từ đó vun đắp thêm tình yêu quê hương đất nước. Đồng thời, ông cũng nhấn mạnh rằng Việt Nam đang vươn mình mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới, với nền độc lập, hội nhập, phát triển năng động và đổi mới toàn diện.

Trong chương trình, các đại biểu kiều bào đã đặt chân đến những địa danh lịch sử như Thành phố Hồ Chí Minh, Đắk Lắk, Gia Lai, Quảng Ngãi, Đà Nẵng, Quảng Trị, Nghệ An, Ninh Bình và Hà Nội. Họ đã tham gia nhiều hoạt động ý nghĩa như dâng hương tưởng niệm các anh hùng, liệt sĩ, thăm hỏi, trao quà các cựu chiến binh, thanh niên xung phong, hỗ trợ cho các gia đình nghèo, trẻ em có hoàn cảnh khó khăn.

Đặc biệt, các em đã có cơ hội gặp gỡ, giao lưu cùng các cán bộ, chiến sỹ Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam (Bộ Quốc phòng), những người đã và đang đại diện cho đất nước viết tiếp câu chuyện hòa bình không chỉ cho Tổ quốc mà còn là cả các quốc gia ở châu Phi xa xôi.

Đại diện 110 kiều bào trẻ, em Đặng Minh Tâm đến từ Ba Lan, đã khẳng định Trại hè Việt Nam là một hành trình ấn tượng và đáng nhớ. Em đã có cơ hội đi tới nhiều nơi, gặp gỡ được nhiều người, và sử dụng tiếng Việt. Minh Tâm gửi lời cảm ơn tới Chương trình Trại hè Việt Nam đã giúp em có cơ hội để tìm hiểu và gắn kết hơn với cội nguồn của mình.

Trong khuôn khổ Lễ Bế mạc, Ban tổ chức đã trao giải cho những đại biểu xuất sắc của cuộc thi “Việt Nam trong tôi”. Cuộc thi nhằm kêu gọi thế hệ trẻ Việt Nam ở khắp năm châu gìn giữ tiếng mẹ đẻ, phát huy truyền thống và bản sắc văn hóa dân tộc.

Sau hành trình 14 ngày đầy trải nghiệm ý nghĩa, mỗi đại biểu không chỉ có thêm hiểu biết về lịch sử, văn hóa, phong tục và con người Việt Nam, mà còn hình thành mối liên kết chặt chẽ với những người bạn đồng hành có cùng chung nguồn cội; đồng thời mang theo hành trang quý báu để tiếp tục lan tỏa giá trị Việt, góp phần xây dựng hình ảnh một Việt Nam phát triển, thân thiện và nhân văn trong mắt bạn bè quốc tế.

Chiến dịch ‘Sao Đầu Mũ’ – một dự án đặc biệt nhằm tri ân và ghi nhớ công lao của các cựu chiến binh trong cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc – đã được khởi động vào giữa tháng 6 và sẽ kéo dài đến ngày 17/9/2025. Dự án này là một phần của đồ án tốt nghiệp của nhóm sinh viên trường Đại học FPT TP.HCM.

Một trong những điểm nổi bật của chiến dịch là chuỗi video ‘Video Series Sao trên chiến trận’, bao gồm 4 phim tài liệu ngắn ghi lại lời kể của các cựu chiến binh và sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để phục dựng hình ảnh đen trắng của quá khứ, biến chúng thành những khung hình sống động và đầy cảm xúc. Dự án này không chỉ muốn kể lại chuyện xưa mà còn muốn làm sống dậy quá khứ bằng cách sử dụng công nghệ để giúp người trẻ cảm nhận gần gũi nhất.

Anh Nguyễn Hữu Trường, thành viên Ban tổ chức dự án, cho biết: “Người lính năm xưa giản dị và bình tâm sống, không đòi vinh danh. Nhưng chính họ đã làm nên đất nước. Dự án này là lời tri ân và cũng là một cách để thế hệ trẻ biết ơn và ghi nhớ”.

Chiến dịch sẽ tiếp nối với hoạt động triển lãm tương tác và trải nghiệm lịch sử tại Bảo tàng Biệt động Sài Gòn – Gia Định vào ngày 27/7/2025, nhân kỷ niệm 78 năm ngày Thương binh Liệt sĩ. Triển lãm quy tụ nhiều nhân vật lịch sử tiêu biểu như bà Vũ Thị Minh Nghĩa, ông Phan Văn Hôn, ông Nguyễn Văn Tàu và nhiều cựu chiến binh, giao liên, nhân chứng lịch sử khác.

Hoạt động thứ hai nằm trong chiến dịch là đêm nghệ thuật ‘Vườn âm nhạc’ tại Nhà hát HTV, dự kiến diễn ra vào ngày 10/8/2025. Hoạt động nghệ thuật này sẽ là màn trình diễn lịch sử bằng âm nhạc và sân khấu hóa, nơi những ký ức trở thành chất liệu sáng tạo.

Ngoài ra, hoạt động thăm hỏi người có công với cách mạng sẽ được tổ chức vào ngày 19/8/2025, như một phần thiết thực thể hiện lòng biết ơn của người trẻ hôm nay với thế hệ cha anh đi trước.

Thông qua chiến dịch ‘Sao Đầu Mũ’, nhóm thực hiện hy vọng mang tới thông điệp về lịch sử Việt Nam được tái hiện một cách sáng tạo thông qua trải nghiệm thực tế, công nghệ truyền thông hiện đại và góc nhìn của người trẻ, từ đó khơi dậy lòng biết ơn, niềm tự hào và khát vọng cống hiến.

Lực lượng vũ trang Quân khu 4 đã tổ chức một cuộc thi tìm hiểu lịch sử với ứng dụng công nghệ số, nhằm thúc đẩy việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác giáo dục truyền thống và tạo ra một sân chơi lành mạnh, bổ ích cho cán bộ, chiến sĩ và nhân dân. Đây là lần đầu tiên cuộc thi được tổ chức bởi Lực lượng vũ trang Quân khu 4, không chỉ dành cho cán bộ, chiến sĩ mà còn mở rộng đến đoàn viên, thanh niên và các tầng lớp nhân dân trên địa bàn.

Trước đó, vào tối ngày 19/5/2025, Lễ phát động Cuộc thi Tìm hiểu lịch sử 80 năm Ngày truyền thống Lực lượng vũ trang Quân khu 4 đã diễn ra tại Hội trường A Quân khu 4. Chương trình được kết nối trực tuyến tại 100% điểm cầu từ cấp tiểu đoàn, trung đoàn, lữ đoàn, sư đoàn, Bộ Chỉ huy Quân sự các tỉnh, thành phố và cơ quan Quân khu. Thiếu tướng Đoàn Xuân Bường, Bí thư Đảng ủy, Chính ủy Quân khu, đã nhấn mạnh ý nghĩa của Cuộc thi, coi đây là đợt sinh hoạt chính trị có ý nghĩa sâu sắc, là dịp để mỗi cán bộ, chiến sĩ, đoàn viên, hội viên và nhân dân trên địa bàn Quân khu ôn lại chặng đường vẻ vang 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của quân và dân Khu 4 anh hùng.

Cuộc thi bao gồm các hình thức thi đa dạng như trắc nghiệm, tự luận, xử lý tình huống, phân tích các sự kiện lịch sử tiêu biểu. Các nội dung thi được xây dựng trên cơ sở tư liệu đã được số hóa một cách sinh động, dễ tiếp cận, giúp người dự thi tiếp cận lịch sử một cách trực quan và hấp dẫn. Đại tá Bùi Thế Kỷ, Trưởng phòng Công tác quần chúng Quân khu 4, cho biết Cuộc thi tập trung vào các nội dung gồm tìm hiểu lịch sử, truyền thống vẻ vang của lực lượng vũ trang Quân khu 4 qua 3 giai đoạn xây dựng, chiến đấu và trưởng thành. Cuộc thi đòi hỏi thí sinh phải có kiến thức vững chắc, tư duy tổng hợp, khả năng lập luận sâu sắc và trình bày mạch lạc.

Cuộc thi được tổ chức qua các vòng thi tháng và vòng thi chung kết. Vòng thi tháng được tổ chức trực tuyến trong ba đợt từ tháng 7 đến tháng 10 năm 2025. Vòng thi chung kết sẽ được tổ chức trực tuyến và trực tiếp vào ngày 13/10/2025 tại Hội trường A Quân khu 4. Thí sinh có thể tham gia Cuộc thi bằng cách truy cập trực tiếp tại địa chỉ website https://80namquankhu4.baoquankhu4.com.vn/ và https://cuocthi.congly.vn/learn-about/cuocthitimhieulichsuquankhu4. Quy chế và tài liệu tham khảo của cuộc thi được đăng tải trên website để thí sinh tham khảo.