Ở thủ đô Vientiane, Lào, một gia đình nhỏ vẫn âm thầm giữ gìn và truyền lại tiếng Việt qua 4 thế hệ, như một dòng chảy văn hóa không bao giờ cạn. Đó là gia đình bà Nguyễn Thị Nương, người phụ nữ gốc Việt 97 tuổi, với những nỗ lực không ngừng nghỉ để bảo tồn tiếng mẹ đẻ và văn hóa Việt nơi xứ người.

Bà Nương sinh ra và lớn lên trong một thời kỳ đầy biến động, cùng gia đình định cư tại Lào và xây dựng cuộc sống mới. Dù sống giữa một cộng đồng đa văn hóa, nhưng trong căn nhà nhỏ của bà, tiếng Việt vẫn luôn được nói và yêu thương. “Các cháu đi học thì tự nhiên biết tiếng Lào nhưng về nhà là phải nói tiếng Việt. Bố mẹ, vợ chồng, con cái, ai cũng phải nói tiếng Việt hết. Không cho nói tiếng Lào trong nhà, thế nên các cháu không đứa nào nói ngọng. Biết hết tiếng Việt!” – bà Nương chia sẻ với giọng nói chậm rãi nhưng đầy tự hào.

Không chỉ tập trung vào việc giữ gìn ngôn ngữ, gia đình bà Nương còn kiên trì bảo tồn văn hóa Việt qua những phong tục, tập quán truyền thống. Từ những bữa ăn gia đình với lời mời “Mời ông bà, mời bố mẹ…” đến những nghi lễ cổ truyền như giỗ, Tết hay cả Tết Đoan Ngọ mồng 5/5 với tục “giết sâu bọ,” mọi tập tục đều được giữ vẹn nguyên.

Ở tuổi 97, bà Nương vẫn minh mẫn và sống trong tình yêu thương của con cháu. Con cháu bà không chỉ học được tiếng Việt mà còn học cả cách sống, cách làm người theo đúng cốt cách người Việt Nam. “Tôi gìn giữ tiếng Việt vì đó là tiếng của mẹ đẻ, của quê hương, đất nước. Xa quê hương, mình càng không thể để mất” – bà nói. Sự kiên định ấy đã được truyền lại qua các thế hệ như một dòng chảy văn hóa không bao giờ cạn.

Cháu ngoại của bà, chị Phạm Thu Hương, cũng chia sẻ về việc gia đình chị đã ở Lào 4 đời. Ông bà ngoại và cha mẹ chồng của chị là bạn chiến đấu với nhau từ thời chiến tranh. Các con chị đều nói và viết được tiếng Việt. “Muốn gìn giữ gốc tiếng Việt cho thế hệ trẻ, mọi người trong gia đình đều phải có quyết tâm lớn, giữ gìn truyền thống, phong tục và dành thời gian dài vun đắp” – chị Hương nói.

Anh Trần Viết Thanh Phong, con trai chị Hương và là chắt ngoại của bà Nương, cho biết anh biết nói tiếng Việt từ khi còn nhỏ. Ba mẹ anh dạy rằng mình là người Việt thì phải gìn giữ văn hóa và tiếng nói của người Việt. “Trong thời đại toàn cầu hóa, việc biết nhiều thứ tiếng là một lợi thế nhưng giữ được cái gốc mới là điều quan trọng nhất. Phải nhớ mình là người Việt và nói được tiếng Việt” – anh Phong chia sẻ.

Gia đình bà Nương không phải là trường hợp duy nhất nhưng là một trong những ví dụ điển hình tiêu biểu về việc gìn giữ tiếng Việt nơi xứ người. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, văn hóa và ngôn ngữ dễ dàng bị hòa tan thì việc một gia đình có 4 thế hệ sinh sống tại Lào nhưng vẫn giữ được sự tinh anh, chuẩn mực của tiếng Việt là điều vô cùng đáng quý.

Bởi ngôn ngữ không chỉ là phương tiện giao tiếp mà còn là cầu nối tâm hồn, là nơi lưu giữ ký ức, văn hóa và cội nguồn dân tộc. Câu chuyện về gia đình bà Nguyễn Thị Nương ở Vientiane là một bản nhạc đẹp về tình yêu tiếng Việt, tình yêu văn hóa cội nguồn, và là minh chứng sống động cho sức sống mãnh liệt của văn hóa Việt, được nuôi dưỡng bằng tình yêu và ý chí qua từng thế hệ.

Thuận Châu, một điểm đến văn hóa phong phú và đa dạng, từng được biết đến với tên gọi Mường Muổi, là nơi cư trú lâu đời của đồng bào dân tộc Thái đen. Với hơn 85% dân số là người Thái, văn hóa dân gian, đặc biệt là dân ca Thái, đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người dân nơi đây. Những câu hát, điệu múa dân gian không chỉ làm phong phú đời sống văn hóa, mà còn là sợi dây gắn kết cộng đồng, lan tỏa tình yêu quê hương bản mường trong từng lời ca, tiếng hát.

Ở Thuận Châu, hầu hết mỗi cộng đồng, làng bản đều có đội văn nghệ riêng, với những giọng hát dân ca ngọt ngào, đằm thắm. Ông Lò Thanh Xuân, một nghệ nhân dân gian ở bản Lè, đã sáng tác ra hàng trăm bài thơ và dân ca Thái, được sử dụng rộng rãi khắp vùng Thuận Châu. Ông chia sẻ về nguồn cảm hứng và hành trình gắn bó với dân ca, từ việc được bố truyền dạy những áng thơ viết bằng chữ Thái, giúp ông nuôi dưỡng tình yêu sâu sắc với trường ca Thái cổ.

Toàn xã Thuận Châu hiện có trên 150 đội văn nghệ ở 75 tổ, bản, mỗi đội có từ 8-15 thành viên ở các lứa tuổi, chủ yếu là nông dân, hội viên phụ nữ, thanh niên, người cao tuổi… Họ tham gia lao động sản xuất vào ban ngày, và tập trung tại nhà văn hóa vào tối để tập luyện những tiết mục văn nghệ truyền thống.

Tại bản Pán, không khí văn hóa sôi nổi và sự gắn bó của người dân với các làn điệu dân ca, điệu múa truyền thống là điều dễ dàng cảm nhận được. Chị Lường Thị Thảo, đội văn nghệ thanh niên bản Pán, chia sẻ: Cô tham gia đội văn nghệ từ khi còn học THCS, và càng thấy yêu hơn những điệu múa xòe, khắp Thái của dân tộc mình.

Xã Thuận Châu đã xác định xây dựng đời sống văn hóa cơ sở là nền tảng cho phát triển bền vững, và đã quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, thiết chế văn hóa, phục vụ các hoạt động tập luyện, biểu diễn văn nghệ của bà con nhân dân. Hiện nay, 100% các bản, tiểu khu đều có nhà văn hóa; hỗ trợ các đội văn nghệ cơ sở mua loa, trang phục, đạo cụ.

Ông Đỗ Ngọc Quang, Phó Chủ tịch UBND xã Thuận Châu, cho biết: Xã Thuận Châu được thành lập trên cơ sở sáp nhập thị trấn Thuận Châu và các xã Chiềng Ly, Chiềng Pấc, Tông Lệnh, Thôm Mòn, trở thành một trong những địa phương có phong trào văn hóa văn nghệ rất mạnh, với nhiều đội văn nghệ cơ sở hoạt động sôi nổi.

Với sự vào cuộc tích cực của cấp ủy, chính quyền và ý thức giữ gìn văn hóa trong từng người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, phong trào văn hóa, văn nghệ ở Thuận Châu đang thực sự trở thành động lực tinh thần quan trọng, tạo nên bản sắc riêng có, góp phần xây dựng nông thôn mới giàu bản sắc và phát triển du lịch cộng đồng bền vững.